ALIMENTY NA DZIECKO
Powszechnie wiadomo, że rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, inaczej mówiąc to w pierwszej kolejności na rodzicach ciąży obowiązek zapewnienia dzieciom środków na ich utrzymanie, wychowanie i zapewnienie prawidłowego rozwoju.
Natomiast warto zaznaczyć, że rodzice mogą powyższe obowiązki realizować przez wpłaty z reguły cyklicznie określonych kwot tytułem alimentów ale także przez tzw. osobiste starania o osobę uprawnionego, np. poprzez przyjęcie uprawnionego do domu czy też zapewniając należytą osobistą opiekę.
Potrzeby usprawiedliwione w rozumieniu postępowania alimentacyjnego to takie, których zaspokojenie pozwala uprawnionemu żyć w warunkach odpowiadających jego wiekowi, stanowi zdrowia, wykształceniu itp. Katalog owych potrzeb jest sprawą indywidualną.
ZAKRES OBOWIĄZKU ALIMENTACYJNEGO - MOŻLIWOŚCI ZAROBKOWE I MAJĄTKOWE ZOBOWIĄZANEGO
Obciążenie danej osoby obowiązkiem dostarczania środków utrzymania zależy od tego, czy ma ona możliwości zarobkowe i majątkowe, aby obowiązkowi takiemu i w określonej wysokości alimentów sprostać. Jeżeli takowych możliwości nie ma, wówczas obowiązek alimentacyjny nie powstanie, a powstały wcześniej, może wygasnąć (art. 138 KRO). Możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego, najczęściej rodzica, wyznaczają górny pułap świadczeń alimentacyjnych, nawet gdyby nie zaspokajały one w pełni usprawiedliwionych potrzeb dziecka.
Możliwości zarobkowe, to w typowej sytuacji procesowej w sprawie o alimenty, przede wszystkim te, które są konsekwencją podejmowania przez osobę zobowiązaną zatrudnienia w ramach stosunku pracy. Poza wynagrodzeniem za pracę pułap możliwości zobowiązanego wyznaczają wszelkiego rodzaju premie, dodatki do wynagrodzenia, nagrody, świadczenia z funduszu socjalnego, a także kwoty uzyskane na podstawie umów cywilnoprawnych, takich jak np. umowa zlecenie, umowa o dzieło, umowa najmu itp.
Mając na uwadze powyższe zasady, do wyznaczenie zakresu obowiązku alimentacyjnego , określenia wysokości alimentów, nie dochodzi wyłącznie na podstawie kwoty aktualnie osiąganych zarobków, lecz uwzględniając możliwości zarobkowe rodzica, czyli kwoty, jakie zarabiałby, gdyby owe możliwości wykorzystywał w pełni.
ALIMENTY WEDŁUG WYROKÓW POLSKICH SĄDÓW
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 maja 2002 r. V CKN 1032/00
,,Sam fakt urodzenia się kolejnego dziecka nie pociąga za sobą automatycznie ustania obowiązku alimentacyjnego w stosunku do pozostałych dzieci. Może on ewentualnie wpłynąć na rozmiar istniejącego obowiązku (wysokość rat alimentacyjnych).’’
Wyrok Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 12 kwietnia 2017 r. VI RCa 58/17.
Określenie wysokości alimentów.
,,Wysokość alimentów uzależniona jest od możliwości zarobkowych strony zobowiązanej, a nie od faktycznie przez nią dochodu. Możliwości zarobkowe natomiast analizować należy przez pryzmat wieku, stanu zdrowia, wykształcenia i doświadczenia zarówno życiowego, jak i zawodowego.’’
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 czerwca 1999 r. III CKN 199/99.
Obowiązek alimentacyjny rodziców względem pełnoletniego dziecka.
,,Obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dziecka - stanowiący uszczegółowienie ogólnego obowiązku "troszczenia się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka" i należytego przygotowania go, odpowiednio do jego uzdolnień, do pracy zawodowej - nie jest ograniczony żadnym sztywnym terminem i nie jest również związany ze stopniem wykształcenia w tym sensie, że nie ustaje z chwilą osiągnięcia przez dziecko określonego stopnia podstawowego czy średniego wykształcenia.’’
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 4 grudnia 2018 r. I OSK 251/17.
Realizacja obowiązku alimentacyjnego poprzez osobiste starania.
,,Przepis art. 135 § 2 k.r.o. stwarza jedynie możliwość dla osoby zobowiązanej do alimentów, aby wykonała swój obowiązek alimentacyjny poprzez osobiste starania (czy to w całości, czy w części). Nie oznacza to jednak, że ta forma realizacji obowiązku alimentacyjnego ma zawsze pierwszeństwo przed obowiązkiem pokrywania kosztów utrzymania i wychowania uprawnionego.’’
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 marca 1999 r. III CKN 1175/98.
,,Skoro dziecko bezpośrednio po ukończeniu szkoły średniej kontynuuje naukę w obranym kierunku w szkole wyższej - co nie jest naganne, ale wprost przeciwnie, zasługuje na aprobatę - nie można wymagać, by jednocześnie pracowało zarobkowo osiągając dochody wystarczające na swoje utrzymanie.’’
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 2000 r. I CKN 1538/99.
,,Dziecko, które osiągnęło nie tylko pełnoletność, ale zdobyło także wykształcenie umożliwiające podjęcie pracy zawodowej, pozwalającej na samodzielne utrzymanie, nie traci uprawnień do alimentów, jeżeli np. chce kontynuować naukę i zamiar ten znajduje uzasadnienie w dotychczas osiąganych wynikach.’’
,,Trudna sytuacja materialna rodziców nie zwalnia ich od obowiązku świadczenia na potrzeby dzieci. Zmuszeni są oni dzielić się z dziećmi nawet bardzo szczupłymi dochodami, chyba że takiej możliwości są pozbawieni w ogóle. W sytuacjach skrajnych, zwłaszcza o charakterze przejściowym, sprostanie obowiązkowi alimentacyjnemu wymagać nawet będzie poświęcenia części składników majątkowych.’’
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 grudnia 1998 r. I CKN 1104/98.
,,Rodzice, którzy z uwagi na niskie emerytury, tylko w skromnym zakresie zabezpieczają swoje materialne potrzeby, powinni zostać zwolnieni z ciążącego na nich obowiązku alimentacyjnego względem ich dorosłego dziecka, jeżeli mając wyuczony zawód, osiąga ono mierne wyniki w dalszej nauce.’’
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 listopada 1998 r. I CKN 898/97.
,,Osiągnięcie samodzielności przez dziecko, w rozumieniu art. 133 § 1 k.r.o., zakłada zdobycie przez nie odpowiadających jego uzdolnieniom i predyspozycjom kwalifikacji zawodowych. Rodzice winni łożyć na utrzymanie i wykształcenia także pełnoletniego dziecka, zdobywającego kwalifikacje zawodowe, odpowiadające jego uzdolnieniom i predyspozycjom, np. uczącego się w szkole pomaturalnej lub studiującego na wyższej uczelni. Warunkiem jest tylko, by był to czas rzeczywistej nauki.’’
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 października 1998 r. I CKN 853/97.
,,O wygaśnięciu obowiązku alimentacyjnego decyduje kryterium osiągnięcia przez dziecko zdolności do samodzielnego utrzymania się. Spełnienie tego kryterium zależy od okoliczności faktycznych.’’
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 23 listopada 2010 r. II SA/Łd 784/10.
,,Z art. 133 § 1 k.r.o. wynika, że zobowiązania alimentacyjne rodziców względem dzieci mają charakter obligatoryjny. Przyznanie ulgi jaką jest umorzenie należności, może nastąpić wyłącznie w przypadkach wyjątkowych, gdy rodzic nie może wywiązać się z obowiązku alimentacyjnego, na skutek okoliczności w pełni od niego niezależnych. Taką okolicznością nie jest pobyt w areszcie, w którym osoba znalazła się w następstwie własnych działań. W konsekwencji nie może ona przerzucać winy za swoją obecną sytuację na inne podmioty, ani instytucje.’’
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 4 października 2011 r. II FSK 631/10.
,,Pojęcie niedostatku nie jest zdefiniowane ustawowo. Pojęcie to definiuje orzecznictwo i doktryna. Np. w Komentarzu do art. 133 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego Marek Andrzejewski Komentarz LEX 2010 w pkt 12 stwierdzono, że "Niedostatek nie musi wiązać się z sytuacją, w której wierzyciel alimentacyjny nie ma żadnych środków utrzymania, gdyż wystarczy, aby nie był on w stanie samodzielnie zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb w zakresie utrzymania i wychowania.’’
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 lutego 2025 r. III CZ 234/24.
Niedopuszczalność skargi kasacyjnej w sprawie dotyczącej alimentów.
,,Wyłączenie dopuszczalności skargi kasacyjnej z art. 3982 § 2 pkt 1 k.p.c. obejmuje wszelkie postacie powództw dotyczących alimentów. Zatem rodzaj powództwa i sporne zagadnienia nie mają znaczenia dla oceny dopuszczalności tego środka prawnego. Skarga kasacyjna jest niedopuszczalna w każdej sprawie dotyczącej alimentów, nie wyłączając powództwa o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności dotyczącego zasądzenia alimentów czy uchylenia obowiązku alimentacyjnego.’’
Wyrok Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 9 października 2019 r. VI RCa 163/19.
Zmiana stosunków uzasadniająca żądanie zmiany wysokości alimentów.
,,Przez "zmianę stosunków" należy rozumieć zmianę okoliczności istotnych z punktu widzenia ustawowych przesłanek obowiązku alimentacyjnego i zakresu świadczeń alimentacyjnych. Zatem nie każda zmiana w życiu obowiązanego czy uprawnionego do alimentów będzie podstawą do zmiany orzeczenie alimentacyjnego, w szczególności jeśli nie mają charakteru trwałego, zasadniczego, i nie wyczerpują przesłanek, które w istotny sposób wpływają na istnienie czy zakres obowiązku alimentacyjnego.’’
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 12 kwietnia 2023 r. III FSK 4722/21.
,,W ramach realizacji obowiązku alimentacyjnego mieszczą się drobne prezenty, natomiast nie można do nich zakwalifikować znacznych kwot świadczonych jednorazowo.’’
Postanowienie Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z dnia 21 października 2013 r. X Cz 218/13.
,,Sytuacji powstałej w wyniku konfliktu między prawem do wyboru własnej drogi życia przez dziecko będące osobą pełnoletnią a rodzicielską troską o jej przyszłość w połączeniu z emocjami, nieustępliwością i brakiem umiejętności wzajemnego zrozumienia i kompromisu nie można zakwalifikować jako uzasadniającej zastosowanie konsekwencji przewidzianych w art. 1441 KRO, czyli możliwości uchylenia się przez zobowiązanego od wykonania obowiązku alimentacyjnego względem uprawnionego, jeżeli żądanie alimentów jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.’’
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 17 grudnia 2015 r. I ACa 671/15.
Związanie sądu wnioskiem dotyczącym wysokości żądanych alimentów.
,,Osoba uprawniona do żądania imieniem małoletnich należnych na ich rzecz alimentów, nie jest zobligowana wskazaną w pozwie czy też piśmie procesowym ich wysokością. Z reguły dokładna możliwość określenia ich wysokości powstaje dopiero po przeprowadzeniu postępowania dowodowego, na etapie wyrokowania. Wskazanie tej kwoty nie jest również wezwaniem zobowiązanego do zapłaty. Sąd w powyższej materii nie jest związany żądaniem i spoczywa na nim z urzędu obowiązek ustalenia potrzeb małoletnich oraz możliwości majątkowych zobowiązanego, a w konsekwencji wysokość należnych alimentów. To szczególne uregulowanie stanowi wyjątek od przewidzianej w art. 321 § 1 k.p.c. zasady wyrokowania jedynie co do przedmiotu, który był objęty żądaniem.’’
Kancelaria Adwokacka we Wrocławiu
Adwokat Wrocław
Karol Sobkowiak
tel. 515 585 052
ADWOKAT WROCŁAW – ADWOKAT LUBIN – ADWOKAT OLEŚNICA – ADWOKAT WOŁÓW – ADWOKAT TRZEBNICA – ADWOKAT OŁAWA – ADWOKAT KOŁO – ADWOKAT ŚRODA ŚLĄSKA – ADWOKAT KALISZ – ADWOKAT OSTRÓW WLKP – ADWOKAT KONIN – ADWOKAT JELENIA GÓRA – ADWOKAT MILICZ