Komentując wydarzenia, o których co pewien czas donoszą media informacyjne, że doszło do takiego czy innego zabójstwa, potocznie morderstwa wskazując najczęściej pewne okoliczności tych zdarzeń, mówiąc czy rozmyślając o przestępstwie zabójstwa, w rozumieniu, że jest to świadome, zamierzone zachowanie skutkujące śmiercią innej osoby, że sprawca w ten sposób odbiera poprzez realizację tego przestępstwa swojej ofierze to co najcenniejsze - ludzkie życie, zapewne w wielu z Państwa pojawią się emocje niezwykle negatywne.
Zabójstwo powszechnie wywołuje społeczną odrazę, a także potępienie czynu jak i sprawcy zabójstwa. Ma wyjątkowo negatywny społeczny odbiór, wywołuje powszechny sprzeciw i gniew. W tym miejscu posłużę się cytatem, który w mojej ocenie oddaje myślenie zdecydowanej większości społeczeństwa -
,,Zabójstwo jest zawsze zabójstwem, bez względu na motywy i okoliczności. Przeto ci, którzy zabijają lub przygotowują zabójstwo to przestępcy i zbrodniarze, bez względu na to, kim są. Królami, książętami, marszałkami czy sędziami. Nikt z tych, którzy obmyślają i zadają przemoc nie ma prawa uważać się za lepszego od zwykłego zbrodniarza. Bo wszelka przemoc z natury swej nieuchronnie wiedzie do zbrodni.’’
Autor: Andrzej Sapkowski z powieści ,,Krew elfów’’.
Natomiast ocena zabójstwa i działania sprawcy jest z reguły złożona. Zabójstwo może również podlegać pewnym normom i rozróżnieniom. Warto wskazać, że dla przykładu rozróżniamy między innymi zabójstwo ze szczególnym okrucieństwem lub tzw. zabójstwo w afekcie. Już tylko to zestawienie powinno zastanowić czy w ten sam sposób oceniać (oraz karać) działania sprawcy, który zabił człowieka z zimną krwią, z bestialskich pobudek, w sposób zdecydowanie okrutny, jak sprawcę który dzałał w tzw. afekcie.
ZABÓJSTWO
Polski kodeks karny określa językiem przepisu zabójstwo w następujący sposób:
,,Art. 148. KK
§1. Kto zabija człowieka, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 8, karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności.
§2. Kto zabija człowieka:
1) ze szczególnym okrucieństwem,
2) w związku z wzięciem zakładnika, zgwałceniem albo rozbojem,
3) w wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie,
4) z użyciem materiałów wybuchowych,
podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 12, karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności.
§3. Karze określonej w § 2 podlega, kto jednym czynem zabija więcej niż jedną osobę lub był wcześniej prawomocnie skazany za zabójstwo oraz sprawca zabójstwa funkcjonariusza publicznego popełnionego podczas lub w związku z pełnieniem przez niego obowiązków służbowych związanych z ochroną bezpieczeństwa ludzi lub ochroną bezpieczeństwa lub porządku publicznego.
§4. Kto zabija człowieka pod wpływem silnego wzburzenia usprawiedliwionego okolicznościami,
podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.’’
ZABÓJSTWO W AFEKCIE
Afekt nie ma swojej jednoznacznej definicji wynikającej wprost z przepisów prawa. Natomiast w omawianej materii działanie w afekcie można opisać, sprecyzować posiłkując się dorobkiem orzecznictwa sądów powszechnych na przestrzeni lat. Z orzecznictwa sądów wynika, że aby stan emocjonalny sprawcy odpowiadał warunkom wskazanym w §4 cytowanego wyżej przepisu, musi to być wzburzenie charakteryzujące się szczególnym natężeniem, przekraczające poziom reakcji emocjonalnej towarzyszącej zwykle popełnieniu przestępstwa.
Okoliczności usprawiedliwiające wzburzenie powinny istnieć poza samym sprawcą, występować w zjawiskach zewnętrznych, na które silna reakcja afektywna i podjęte pod jej wpływem działanie jest reakcją współmierną do wywołującej ją przyczyny. Chodzi o takie sytuacje, gdy sprawca działa w porywie uczuciowym burzącym gwałtownie i z niezwykłą siłą jego równowagę psychiczną, przy czym działanie to jest zazwyczaj reakcją na ciężką krzywdę doznaną ze strony osoby, na której życie sprawca się targnął.
Nie każdy afekt, lecz tylko taki, który powstał w wyniku szczególnej sytuacji motywacyjnej, i to takiej, która uzasadnia jego powstanie, a tym samym w pewnym stopniu "usprawiedliwia" działanie sprawcy. By móc uznać za usprawiedliwione zachowanie sprawcy działającego w afekcie, działanie takie zazwyczaj musi być reakcją na wyrządzone zło i krzywdę i musi do krzywd wyrządzonych pozostawiać w racjonalnych proporcjach. Z reguły działaniu zmierzającemu do pozbawienia życia innej osoby towarzyszy stan wzburzenia emocjonalnego ale w przypadku art. 148 § 4 k.k. chodzi o wzburzenie o najwyższym stopniu nasilenia, gdy przeżycia emocjonalne dominują nad intelektualnymi i stanowią gwałtowną reakcję na fakty zewnętrzne – tak m.in. wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 11 marca 2016 r., II AKa 6/16.
Podsumowując rozważania nad działaniem zabójcy w warunkach tzw. afektu to uwagę należy zwrócić, iż w orzecznictwie podkreśla się fakt, że u podstawy działania sprawcy leżą okoliczności zewnętrzne niezależne od sprawcy, jak doznane przez sprawcę krzywdy ze strony ofiary. Nadto musi zaistnieć pewna adekwatność pomiędzy czynem, a tą krzywdą, którą odczuł sprawca, proporcja pomiędzy doznaną krzywdą i cierpieniem, a tym czego on dokonał.
Przy tym ocena, czy silne wzburzenie było usprawiedliwione okolicznościami, oparta na przesłankach i kryteriach moralnych, powinna odwoływać się do kryteriów tzw. obiektywnych, a nie tylko bazować na subiektywnych odczuciach samego sprawcy. O usprawiedliwieniu silnego wzburzenia nie decyduje więc to, jaką odpornością psychiczną i przymiotami charakteru sprawca dysponuje, czy jest w mniejszym czy większym stopniu osobą emocjonalną, ale jaka jest przyczyna silnego wzburzenia i czy z punktu widzenia powszechnie aprobowanych norm moralnych jest ona - przynajmniej w pewnym zakresie - wybaczalna.
NIE KAŻDE WZBURZENIE SPRAWCY TO DZIAŁANIE W AFEKCIE
Niemal każdemu ciężkiemu przestępstwu towarzyszą silne emocje sprawcy, niemal każdej zbrodni zabójstwa towarzyszy wzburzenie, które jednak należy odróżnić od opisanego w art. 148 § 4 k.k. silnego wzburzenia usprawiedliwionego okolicznościami, będącego takim stanem emocjonalnym sprawcy, który gwałtownie i z niezwykłą siłą burzy równowagę psychiczną, sprawiając, że sfera emocjonalna zaczyna dominować nad rozumem i możliwościami prawidłowej oceny sytuacji.
Nie do zaakceptowania jest sytuacja, w której stan wzburzenia sprawcy przestępstwa, będący wynikiem wyłącznie jego działań, bez jakiegokolwiek zaangażowania ze strony ofiary mógłby być rozpatrywany w kategoriach usprawiedliwionego okolicznościami. Za działanie w afekcie nie będzie postrzegane takie działanie, kiedy silne wzburzenie mogłoby powstać np. w wyniku odurzenia alkoholowego czy zażycia środków odurzających przez zabójcę, zaburzających równowagę psychiczną sprawcy zabójstwa.
OPINIA PRAWNIKA PRAW KARNYCH WROCŁAW
Z uwagi na szereg okoliczności wymienionych powyżej, w ocenie naszej kancelarii adwokackiej we Wrocławiu warto czasem zastanowić się całościowo nad okolicznościami każdego konkretnego czynu zabójstwa, a nie wydawać w prowadzonych rozmowach pochopne sądy jedynie słysząc z mediów, że doszło do takiego czy innego zabójstwa. W związku z rozróżnieniem i niejako potraktowaniem zabójstwa w afekcie jako formy uprzywilejowanej, omawianego przestępstwa, kodeks karny przewiduje również złagodzoną odpowiedzialność dla sprawcy zabójstwa, jeśli działał w afekcie i wykaże to przed obliczem sądu.
Kancelaria Adwokacka we Wrocławiu
Adwokat Wrocław
Karol Sobkowiak
tel. 515 585 052
ADWOKAT WROCŁAW – ADWOKAT LUBIN – ADWOKAT OLEŚNICA – ADWOKAT WOŁÓW – ADWOKAT TRZEBNICA – ADWOKAT OŁAWA – ADWOKAT KOŁO – ADWOKAT ŚRODA ŚLĄSKA – ADWOKAT KALISZ – ADWOKAT OSTRÓW WLKP – ADWOKAT KONIN – ADWOKAT JELENIA GÓRA – ADWOKAT MILICZ