Powrót tego samego sprawcy do przestępstwa określany jest mianem recydywy. W polskim systemie prawnym wyróżniono dwie formy recydywy – tzw. recydywa podstawowa lub inaczej zwykła i recydywa wielokrotna lub inaczej mówiąc multirecydywa.
Zarówno w poniższym wpisie jak i w życiu zawodowym jako adwokat, posługuję się zamiennie pojęciami wskazanymi powyżej, dlatego też mam gorącą nadzieję, że nie utrudni to odbioru artykułu i wszystko będzie dla Państwa zrozumiałe.
RODZAJE RECYDYWY
Powrót tego samego sprawcy do przestępstwa, z którym to powrotem prawo karne wiąże ujemne konsekwencje, określany jest mianem recydywy. Wobec powyższego przy skazaniu osoby sprawcy w warunkach recydywy, zachodzi podstawa do zaostrzenia (fakultatywnie lub obligatoryjnie) kary wobec sprawcy, który już wcześniej popełnił przestępstwo i został za nie skazany, a mimo to nie zakończył swojej przestępczej kariery i w dalszym ciągu kroczy drogą przestępstwa.
O instytucji recydywy omawianej w niniejszym blogowym wpisie, stanowi art. 64 Kodeksu karnego:
Art. 64. k.k. Recydywa szczególna podstawowa i wielokrotna
- Podstawowa -
§1. Jeżeli sprawca skazany za przestępstwo umyślne na karę pozbawienia wolności popełnia w ciągu 5 lat po odbyciu co najmniej 6 miesięcy kary umyślne przestępstwo podobne do przestępstwa, za które był już skazany, sąd może wymierzyć karę przewidzianą za przypisane sprawcy przestępstwo w wysokości do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę.
- Wielokrotna -
§2. Jeżeli sprawca uprzednio skazany w warunkach określonych w § 1, który odbył łącznie co najmniej rok kary pozbawienia wolności i w ciągu 5 lat po odbyciu w całości lub części ostatniej kary popełnia ponownie umyślne przestępstwo przeciwko życiu lub zdrowiu, przestępstwo zgwałcenia, rozboju, kradzieży z włamaniem lub inne przestępstwo przeciwko mieniu popełnione z użyciem przemocy lub groźbą jej użycia, sąd wymierza karę pozbawienia wolności przewidzianą za przypisane przestępstwo w wysokości powyżej dolnej granicy ustawowego zagrożenia, a może ją wymierzyć do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę.
§3. Przewidziane w § 1 lub 2 podwyższenie górnego ustawowego zagrożenia nie dotyczy zbrodni.
Poza rodzajami recydywy wskazanymi w powyższym przepisie, można wyróżnić także tzw. recydywę kryminologiczną i penitencjarną. W niniejszym wpisie jedynie w skrócie odniosę się do tych dwóch form a więc - recydywa tzw. kryminologiczna oznacza po prostu - ponowne popełnienie jakiegokolwiek przestępstwa, niezależnie od tego, czy sprawca został uprzednio skazany, a jeśli doszło do skazania, to niezależnie od tego, jaka kara została mu wymierzona oraz czy i kiedy ją odbył. Natomiast recydywą penitencjarną określamy sytuację, gdy sprawca po raz kolejny odbywa karę pozbawienia wolności, orzeczoną za jakiekolwiek przestępstwo, niezależnie od tego, kiedy i w jakim zakresie odbył karę pozbawienia wolności orzeczoną wcześniej.
RECYDYWA PODSTAWOWA
Recydywa podstawowa (lub inaczej nazywana - zwykłą) dotyczy sytuacji ujętej w art. 64 § 1 k.k.
Przesłanki recydywy zwykłej są następujące:
- sprawca popełnił przestępstwo umyślne;
- został za nie skazany na karę pozbawienia wolności;
- odbył co najmniej 6 miesięcy orzeczonej kary;
- popełnia przestępstwo umyślne podobne do tego, za które został uprzednio skazany;
- popełnia je w ciągu 5 lat od odbycia orzeczonej kary.
Mimo pozornie prostego brzmienia wskazanego przepisu i wydawać by się mogło wskazanych wprost przesłanek zastosowania, kilka zastosowanych pojęć wymaga omówienia i przybliżenia ich praktycznego znaczenia, osobom nie koniecznie będącym prawnikami.
Aby móc stwierdzić działanie w warunkach recydywy zwykłej, kolejne przestępstwo popełnione przez sprawcę musi być tzw. przestępstwem podobnym do tego, za które sprawca został już wcześniej skazany. Tak więc wyjaśniając powyższe, jako przestępstwa podobne określa się przestępstwa należące do tego samego rodzaju, a także przestępstwa z zastosowaniem przemocy lub groźby jej użycia, albo te popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowej.
Kolejnym pojęciem wymagającym kilku słów wyjaśnienia jest tzw. przestępstwo umyślne. Jest to rodzaj przestępstwa dokonanego z zamiarem spowodowania określonego ustawą skutku. Przy mawianiu instytucji recydywy oznacza to, że podstawą recydywy zwykłej nie może być popełnienie np. wykroczenia. Kodeks wyraźnie bowiem wskazuje wyłącznie na – przestępstwo i na dodatek umyślne.
Odnosząc się do przesłanki uprzedniego skazania można wskazać, że warunek uprzedniego skazania w rozumieniu art. 64 § 1 k.k nie jest spełniony, jeśli sprawca popełnił nowe umyślne przestępstwo podobne do przestępstwa, o które został tylko oskarżony, choćby później zapadł wobec niego wyrok skazujący, czyli jeszcze przed w znaczeniu formalnym - skazaniem. Inaczej mówiąc prawomocny wyrok skazujący musi poprzedzać kolejne przestępne zachowanie sprawcy (wyrok SN z 15.02.2018 r., II KK).
Odnosząc się do wskazanego w omawianym przepisie minimalnego okresu odbytej kary należy wskazać, że zdaniem Sądu Najwyższego przesłanka recydywy specjalnej zwykłej w postaci odbycia co najmniej 6 miesięcy kary pozbawienia wolności nie jest związana z zakończeniem wykonania kary i z opuszczeniem przez skazanego zakładu penitencjarnego (wyrok SN z 1.09.2011 r., V KK 173/11, LEX nr 950727). W orzecznictwie uznaje się, że włączanie w zakres pojęcia „odbycie kary pozbawienia wolności” okresu tymczasowego aresztowania w tej samej sprawie, zaliczonego następnie na poczet kary prawomocnym orzeczeniem, należy uznać za w pełni prawidłowe.
Do okresu tego wlicza się więc czas tymczasowego aresztowania, zaliczonego na poczet kary, ale tylko w tej samej sprawie (uchwała SN z 30.12.1978 r., VI KZP 45/78). Wymóg odbycia co najmniej 6 miesięcy kary pozbawienia wolności uznać należy za spełniony także przy sytuacji odbycia kary pozbawienia wolności orzeczonej przez sąd państwa obcego za granicą (uchwała SN z 24.04.1975 r., VI KZP 59/74).
Ważne!!!!! Powyższego warunku nie spełnia np. okres próby w związku z warunkowym zawieszeniem wykonania kary lub warunkowym zwolnieniem z odbycia reszty kary, czy też pobyt w schronisku dla nieletnich lub w zakładzie poprawczym zaliczony na poczet kary pozbawienia wolności. Popełnienie czynu w warunkach recydywy zwykłej uniemożliwia warunkowe umorzenie postępowania wobec sprawcy.
KONSEKWENCJĘ I WPŁYW RECYDYWY PODSTAWOWEJ NA KARĘ
Działanie sprawcy w warunkach recydywy zwykłej wcale nie musi wiązać się z zaostrzeniem orzekanej względem sprawcy kary. Sąd orzeka więc przewidzianą za dane przestępstwo karę rodzajową, a więc karę grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności w zależności od ustawowego zagrożenia danego przestępstwa, natomiast fakultatywne obostrzenie przewidziane w tym przepisie dotyczy jedynie górnej granicy ustawowego zagrożenia.
Tak więc konsekwencją działania sprawcy w warunkach recydywy zwykłej jest jedynie możliwość wymierzenia mu kary przewidzianej za dane przestępstwo w wysokości do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę.
Co istotne i wynikające wprost z treści komentowanego artykułu kodeksu karnego, obostrzenie to nie dotyczy zbrodni (art. 64 § 3 kk).
RECYDYWA WIELOKROTNA - MULTIRECYDYWA
Zgodnie z art. 64 § 2 kk przesłankami skazania w warunkach recydywy wielokrotnej są:
- uprzednie skazanie sprawcy w warunkach recydywy zwykłej (art. 64 § 1 kk);
- odbycie łącznie co najmniej roku kary pozbawienia wolności;
- ponowne popełnienie umyślnego przestępstwa określonego w art. 64 § 2 k.k. tj. przeciwko życiu lub zdrowiu, przestępstwa zgwałcenia, rozboju, kradzieży z włamaniem lub innego przestępstwa przeciwko mieniu z użyciem przemocy lub groźbą jej użycia;
- dokonanie wyżej wymienionego czynu zabronionego w ciągu 5 lat po odbyciu w całości lub części ostatniej kary.
Multirecydywa oznacza zatem sytuację, gdy sprawca dokonuje minimum trzeciego z kolei przestępstwa w sposób umyślny, a skazanie za drugie z kolei przestępstwo miało miejsce w warunkach recydywy podstawowej określonej w paragrafie poprzedzającym tj. 64 § 1 kk. To trzecie przestępstwo, poza tym, że zostało popełnione umyślnie, musi także być jednym z przestępstw wyraźnie wskazanych w art. 64 § 2 k.k. przez ustawodawcę i w tym elemencie należy podkreślić wyraźną różnicę w interpretacji i stosowaniu przepisu do wcześniej omawianej formy recydywy zwykłe. W uprzednio omawianej formie recydywy, ustawodawca zastosował sformułowanie ,, umyślne przestępstwo podobne do przestępstwa, za które był już skazany’’ takie sformułowanie można interpretować stosunkowo szeroko, natomiast regulacja zawarta w art. 64 § 2 k.k. jest odmienna i polega na raz jeszcze podkreślę - wyraźnym wskazaniu określonych przestępstw, tak więc w tym wypadku należy rozumieć przepis i omawianą przesłankę w sposób ścisły, i zawężający. Oznacza to, że jeden z czynów zabronionych, za który uprzednio skazano sprawcę, również musiał należeć do tej grupy rodzajowej.
Z pomocą przychodzi nam orzecznictwo, i tak w wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu - II AKa 185/15, wskazano definicję multirecydywy.
,,… został skazany za czyn z art. 279 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k., a więc zachowanie, które ustawodawca wymienił wprost w treści art. 64 § 2 k.k. zaś obecnie zarzucono mu czyn z art. 280 § 1 k.k., a zatem dopuszczenie się rozboju tj. przestępstwa które także wymieniono bezpośrednio w treści art. 64 § 2 k.k. tym samym nie może być wątpliwości co do wypełnienia przez oskarżonego przesłanek wielokrotnego powrotu do przestępstwa o którym mowa w art. 64 § 2 k.k. Popełnił on obecnie przestępstwo należące do tej samej rodzajowo grupy jak to, za które uprzednio w ramach art. 64 § 1 k.k. został skazany. ‘’
KONSEKWENCJE POPEŁNIENIA PRZESTĘPSTWA W WARUNKACH MULTIRECYDYWY
Popełnienie przestępstwa w warunkach multirecydywy lub inaczej mówiąc recydywy wielokrotnej wiąże się z nadzwyczajnym obostrzeniem kary i to obligatoryjnie. Sąd dysponuje tu ograniczonym katalogiem kar. Może wymierzyć jedynie karę pozbawienia wolności, i to powyżej dolnej granicy ustawowego zagrożenia. Na uwagę zasługuję sformułowanie zawarte w przepisie art. 64 § 2 k.k., iż ,,… sąd wymierza karę pozbawienia wolności przewidzianą za przypisane przestępstwo w wysokości powyżej dolnej granicy ustawowego zagrożenia …’’ nie zaś, że sąd ,,może’’ taką karę wymierzyć.
Natomiast fakultatywne jest podniesienie górnej granicy o połowę tzn. że sąd może z takiej formy skorzystać ale nie musi (to obostrzenie również nie dotyczy zbrodni – art. 64 § 3 kk).
Ważne !!!!! Kolejną konsekwencją wartą odnotowania jest fakt, że skazanych w warunkach recydywy zarówno zwykłej jak i wielokrotnej można zwolnić warunkowo po odbyciu:
- skazanego określonego w art. 64 § 1 można warunkowo zwolnić po odbyciu dwóch trzecich kary,
- natomiast określonego w art. 64 § 2 po odbyciu trzech czwartych kary.
Jeśli potrzebujesz pomocy adwokata od spraw karnych na terenie Wrocławia to swietnie trafiłeś! Jesteśmy pewni, że spełnimy Twoje oczekiwania.
Kancelaria Adwokacka we Wrocławiu
Adwokat Karol Sobkowiak
tel. 515 585 052
ADWOKAT WROCŁAW – ADWOKAT LUBIN – ADWOKAT OLEŚNICA – ADWOKAT WOŁÓW – ADWOKAT TRZEBNICA – ADWOKAT OŁAWA – ADWOKAT KOŁO – ADWOKAT ŚRODA ŚLĄSKA – ADWOKAT KALISZ – ADWOKAT OSTRÓW WLKP – ADWOKAT KONIN – ADWOKAT JELENIA GÓRA – ADWOKAT MILICZ